Các nhà khoa học Nga đang nghiên cứu mẫu vật voi ma mút được xem là ‘bảo quản tốt nhất từng thấy’, hé lộ những bí mật về kỷ băng hà và cả cảnh báo nguy cơ tiềm ẩn từ băng vĩnh cửu tan chảy.
Những điểm chính
- Các nhà khoa học Nga đang tiến hành mổ khám nghiệm Yana, một con voi ma mút con có niên đại 130.000 năm tuổi, được bảo quản gần như hoàn hảo trong băng vĩnh cửu Siberia.
- Yana được xem là mẫu vật voi ma mút được bảo quản tốt nhất từng được tìm thấy, còn nguyên vẹn da, lông, mô mềm và một phần nội tạng.
- Cuộc khám nghiệm được thực hiện trong điều kiện vô trùng nghiêm ngặt nhằm thu thập các mẫu vật để nghiên cứu về cuộc sống Kỷ Băng hà (môi trường, chế độ ăn) và đặc biệt là hệ vi sinh vật cổ đại.
- Yana khoảng 1 tuổi khi chết (xác định qua việc chưa mọc ngà sữa) và nguyên nhân tử vong chưa rõ (không phải do con người).
- Vụ khám phá và nghiên cứu Yana còn có ý nghĩa cảnh báo về nguy cơ giải phóng mầm bệnh cổ đại từ lớp băng vĩnh cửu đang tan chảy do biến đổi khí hậu.
Trong một phòng thí nghiệm được kiểm soát nghiêm ngặt tại Đại học Liên bang Đông Bắc ở Yakutsk (vùng Viễn Đông Nga), một sự kiện khoa học đặc biệt đang diễn ra và thu hút sự chú ý lớn: sáu nhà khoa học trong trang phục bảo hộ kín mít đang tiến hành mổ khám nghiệm tử thi (autopsy) Yana – một chú voi ma mút con có niên đại lên tới 130.000 năm tuổi. Điều khiến cuộc khám nghiệm này trở nên độc nhất vô nhị là tình trạng bảo quản gần như hoàn hảo của Yana trong lớp băng vĩnh cửu Siberia, biến nó thành một “cỗ máy thời gian” quý giá.
Yana được phát hiện vào năm ngoái tại lưu vực sông Yana thuộc vùng Sakha, Siberia và được đánh giá là mẫu vật voi ma mút được bảo quản tốt nhất mà con người từng tìm thấy. Với chiều cao vai 1,2 mét, dài 2 mét và nặng 180kg, chú voi con này vẫn giữ được làn da màu nâu xám, những đám lông màu đỏ nhạt đặc trưng, chiếc vòi nhăn nheo cong về phía miệng và đôi chân chắc khỏe. Thậm chí, các cơ quan nội tạng và mô mềm bên trong cũng còn khá nguyên vẹn.
Độ tuổi của Yana được xác định là chỉ hơn 1 tuổi khi chết, dựa trên việc ngà sữa của nó còn chưa mọc (voi ma mút, giống voi hiện đại, cũng thay ngà sữa). Ban đầu, các nhà khoa học ước tính mẫu vật này khoảng 50.000 năm tuổi, nhưng phân tích kỹ lớp băng vĩnh cửu nơi nó được tìm thấy đã đẩy niên đại lùi về quá khứ xa hơn nhiều, tới 130.000 năm. Nguyên nhân cái chết của Yana vẫn là một bí ẩn, nhưng chắc chắn không liên quan đến con người, bởi con người chỉ mới đến Siberia khoảng 28.000 – 32.000 năm trước.
Cuộc khám nghiệm, được phát trực tiếp lên màn hình lớn tại trường đại học, diễn ra trong điều kiện vô trùng tuyệt đối. Các nhà khoa học mặc đồ bảo hộ từ đầu đến chân, cẩn thận dùng dao mổ và kéo để tách lớp da dày, tiếp cận các thớ thịt và cơ quan nội tạng. Mùi hương đặc trưng pha trộn giữa “đất lên men và thịt” từ lớp đất ngầm Siberia tỏa ra khi các lớp mô được mở ra. Các mẫu vật từ da, thịt, nội tạng, đặc biệt là phần còn lại của hệ tiêu hóa (dạ dày, ruột già) được thu thập tỉ mỉ vào ống nghiệm và túi chuyên dụng.
Mục tiêu của cuộc khám nghiệm này vô cùng đa dạng. Giáo sư Artemy Goncharov, trưởng phòng thí nghiệm tại Viện Y học Thực nghiệm Saint Petersburg, cho biết đây là cơ hội để “nhìn sâu vào quá khứ của hành tinh”. Bằng cách phân tích phần còn sót lại trong dạ dày và ruột, các nhà khoa học hy vọng xác định được Yana đã ăn gì (các loại thực vật, bào tử), từ đó tái tạo lại môi trường sống của Kỷ Băng hà 130.000 năm trước.
Một mục tiêu quan trọng khác là tìm kiếm và nghiên cứu các vi sinh vật cổ đại còn được bảo quản bên trong đường tiêu hóa và các cơ quan khác của Yana. “Chúng tôi muốn nghiên cứu mối quan hệ tiến hóa của chúng với các vi sinh vật hiện đại,” Giáo sư Goncharov nói. Artyom Nedoluzhko, giám đốc phòng thí nghiệm cổ di truyền học, cho biết họ đang cố gắng tiếp cận bộ phận sinh dục để thu thập mẫu vật, nhằm hiểu rõ hơn hệ vi sinh vật cư trú trong cơ thể voi ma mút khi còn sống.
Bên cạnh giá trị về cổ sinh vật học và vi sinh vật học, việc nghiên cứu Yana còn mang ý nghĩa cảnh báo về tương lai. Sự thật là Yana chỉ được phát hiện do lớp băng vĩnh cửu ở Siberia đang tan chảy với tốc độ đáng báo động, một hiện tượng được cho là hậu quả của biến đổi khí hậu và ấm lên toàn cầu. Điều này làm dấy lên lo ngại về “các rủi ro sinh học”, theo Giáo sư Goncharov. Liệu băng tan có giải phóng các mầm bệnh cổ đại nguy hiểm đã bị đóng băng hàng chục, hàng trăm ngàn năm hay không? “Có giả thuyết cho rằng trong băng vĩnh cửu có thể tồn tại các vi sinh vật gây bệnh, khi tan ra, chúng có thể xâm nhập vào nước, thực vật, cơ thể động vật – và cả con người,” ông nói.
Chính vì nguy cơ tiềm ẩn này, các nhà khoa học tham gia khám nghiệm phải tuân thủ quy trình bảo hộ nghiêm ngặt và sẽ được theo dõi sức khỏe sau đó. Không loại trừ khả năng Yana đã chết vì một căn bệnh nào đó, và mầm bệnh này vẫn còn tồn tại trong xác ướp của nó.
Cuộc khám nghiệm Yana không chỉ là một sự kiện khoa học đơn thuần mà còn là một hành trình khám phá quá khứ và đối mặt với những thách thức của tương lai. Những gì ẩn chứa bên trong cơ thể được bảo quản hoàn hảo này có thể viết lại hiểu biết của chúng ta về Kỷ Băng hà, sự tiến hóa của sự sống và cả những mối nguy hiểm tiềm tàng do biến đổi khí hậu gây ra.
Be the first to comment