1/4 người giàu nhất Mỹ sống ngang bằng 1/4 người nghèo nhất Tây Âu: Nghịch lý đáng ngạc nhiên

Nghiên cứu mới trên tạp chí y khoa hàng đầu hé lộ những vấn đề sức khỏe mang tính hệ thống đang ảnh hưởng đến tuổi thọ của cả người giàu ở Mỹ khi so sánh với Châu Âu.

Những điểm chính

Một nghiên cứu mới trên NEJM phát hiện: 25% người Mỹ giàu nhất sau 50 tuổi có tỷ lệ tử vong chỉ tương đương với 25% người nghèo nhất ở các nước Tây Âu.
Mặc dù người giàu vẫn sống thọ hơn người nghèo ở cả Mỹ và châu Âu, người Mỹ nói chung (ở mọi tầng lớp) có tỷ lệ tử vong sau 50 tuổi cao hơn đáng kể (đến 40%) so với người dân ở Tây/Bắc Âu.
Phát hiện này phù hợp với xu hướng giảm tuổi thọ chung của Mỹ so với các nước phát triển khác, một xu hướng đã bắt đầu từ trước đại dịch COVID-19.
Nguyên nhân được các chuyên gia chỉ ra là do các vấn đề hệ thống tại Mỹ như bất bình đẳng kinh tế sâu sắc, stress, dinh dưỡng kém, môi trường, bạo lực và hệ thống y tế, ảnh hưởng đến sức khỏe của cả người giàu.
Hiện tượng “hiệu ứng sống sót” (người nghèo chết sớm) có thể làm sai lệch nhận thức về mức độ bất bình đẳng sức khỏe theo tuổi tác ở Mỹ.

Một quy luật tưởng chừng như phổ quát là sự giàu có thường đi đôi với tuổi thọ cao hơn. Người có điều kiện kinh tế tốt hơn thường tiếp cận được y tế chất lượng, dinh dưỡng đầy đủ và môi trường sống lành mạnh hơn, từ đó kéo dài sự sống. Điều này đúng ở cả Mỹ và châu Âu, nơi các nghiên cứu cho thấy nhóm 25% dân số giàu nhất có tỷ lệ tử vong thấp hơn 40% và sống lâu hơn 10-15 năm so với nhóm 25% nghèo nhất.

Tuy nhiên, một nghiên cứu quy mô lớn vừa được công bố trên Tạp chí Y học New England (NEJM) đã phơi bày một nghịch lý đáng kinh ngạc và đáng lo ngại về nước Mỹ: nhóm 25% người Mỹ giàu nhất (trong độ tuổi sau 50) lại có tỷ lệ tử vong tương đương với nhóm 25% người nghèo nhất ở các quốc gia Tây Âu như Đức, Pháp hay Hà Lan.

Nói cách khác, lợi thế về sự giàu có dường như không mang lại mức độ gia tăng tuổi thọ tương xứng cho người Mỹ khi so sánh với các nước phát triển khác ở châu Âu.

Nghiên cứu này, thực hiện bởi các nhà khoa học từ Trường Y tế Công cộng Đại học Brown, đã phân tích dữ liệu của hơn 73.000 người trưởng thành (từ 50-85 tuổi vào năm 2010) tại Mỹ và các khu vực khác nhau ở châu Âu trong suốt 12 năm. Kết quả cho thấy, dù ở khu vực nào thì người giàu cũng sống lâu hơn người nghèo cùng quốc gia, nhưng khi so sánh giữa các khu vực, bức tranh trở nên phức tạp. Người Mỹ nói chung (ở mọi nhóm thu nhập) có tỷ lệ tử vong sau tuổi trung niên cao hơn đáng kể so với người châu Âu: cao hơn 13-20% so với Đông Âu, 30% so với Nam Âu và đặc biệt là cao hơn tới 40% so với nhóm các nước Tây và Bắc Âu.

Tỷ lệ tử vong sau tuổi 50 theo tứ phân vị giàu nghèo ở Mỹ (A), Bắc và Tây Âu (B), Nam Âu(C) và Đông Âu (D).
Chính sự chênh lệch lớn này dẫn đến kết quả gây sốc: lợi thế của việc nằm trong nhóm 25% giàu nhất nước Mỹ dường như chỉ đủ để giúp họ đạt được mức tuổi thọ ngang bằng với nhóm 25% nghèo nhất ở Tây Âu. “Điều này cho thấy việc cải thiện kết quả sức khỏe không chỉ là thách thức với nhóm dễ tổn thương – ngay cả những người thuộc nhóm giàu nhất [ở Mỹ] cũng bị ảnh hưởng,” Tiến sĩ Sara Machado, đồng tác giả nghiên cứu, cho biết.

Phát hiện này càng củng cố thêm những bằng chứng về xu hướng suy giảm sức khỏe và tuổi thọ đáng báo động của người Mỹ so với các quốc gia có thu nhập cao khác. Dữ liệu từ CDC Mỹ cho thấy tuổi thọ trung bình năm 2021 chỉ còn 76,1 tuổi, mức thấp nhất kể từ năm 1996. Dù đại dịch COVID-19 góp phần lớn, xu hướng đi xuống này thực chất đã bắt đầu từ khoảng năm 2014, trước cả đại dịch.

Giáo sư Steven Woolf tại Đại học Virginia Commonwealth, người đã dự báo chính xác xu hướng này từ năm 2013, chỉ ra rằng Mỹ thua kém các quốc gia phát triển khác ở 9 lĩnh vực sức khỏe then chốt, bao gồm tỷ lệ tử vong trẻ sơ sinh, thương tích và giết người (đặc biệt là bạo lực súng đạn), lạm dụng ma túy, béo phì, tiểu đường, bệnh tim mạch… Đáng chú ý, nhiều vấn đề trong số này tác động mạnh mẽ đến cả thanh thiếu niên và người trẻ tuổi.

Tuổi thọ trung bình của người Mỹ thấp hơn hẳn các quốc gia phát triển khác.
Vậy tại sao ngay cả những người Mỹ giàu có cũng không sống thọ bằng những người có điều kiện tương đương, thậm chí chỉ ngang bằng người nghèo ở Tây Âu? Các chuyên gia như Giáo sư Woolf và Irene Papanicolas (Đại học Brown) cho rằng nguyên nhân nằm ở các vấn đề mang tính hệ thống của xã hội Mỹ. Đó là sự bất bình đẳng kinh tế sâu sắc, mức độ căng thẳng (stress) cao trong cuộc sống, chế độ ăn uống thiếu lành mạnh phổ biến, môi trường sống tiềm ẩn nhiều rủi ro, hệ thống chăm sóc sức khỏe còn nhiều bất cập, và tỷ lệ bạo lực cao. “Những thiếu sót này ảnh hưởng nặng nề nhất đến nhóm người nghèo nhất, nhưng cuối cùng khiến cả người Mỹ giàu nhất dễ tổn thương hơn so với người sống ở Châu Âu,” bà Papanicolas nhận định.

Giáo sư Steven Woolf, nhà nghiên cứu sức khỏe cộng đồng tại Đại học Virginia Commonwealth.
Nghiên cứu cũng đề cập đến “hiệu ứng sống sót”: do tỷ lệ tử vong ở người nghèo và yếu thế tại Mỹ cao hơn ở giai đoạn sớm hơn, những người còn sống sót đến tuổi già có xu hướng khỏe mạnh và giàu có hơn mức trung bình. Điều này có thể tạo ra ảo giác rằng bất bình đẳng về sức khỏe giảm đi theo tuổi tác, trong khi thực tế là những người yếu thế hơn đã qua đời sớm.

Nước Mỹ một mình một nẻo trên bức tranh tuổi thọ và thu nhập bình quân đầu người.
Nghiên cứu này là một lời cảnh tỉnh mạnh mẽ, cho thấy sự giàu có đơn thuần tại Mỹ không đủ để đảm bảo một cuộc sống khỏe mạnh và kéo dài như ở các quốc gia phát triển có hệ thống an sinh xã hội và y tế công cộng tốt hơn. Nó đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc xem xét lại các yếu tố xã hội, kinh tế và chính sách đang ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của toàn bộ dân số Mỹ, không phân biệt giàu nghèo.