Trong khi doanh số thuốc lá toàn cầu đang giảm, Trung Quốc lại chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ, nhờ vào “ông lớn thuốc lá mà hầu hết mọi người chưa từng nghe đến” – Tập đoàn Thuốc lá Quốc gia Trung Quốc (China National Tobacco Corporation), thường được gọi là China Tobacco.
Nội dung bài viết
“1 tay che trời”
Với vị thế gần như độc quyền trên thị trường thuốc lá Trung Quốc, công ty nhà nước này đã trở thành nhà sản xuất thuốc lá lớn nhất thế giới dù ít được biết đến ở nước ngoài. Dữ liệu từ Euromonitor cho thấy doanh số bán lẻ thuốc lá tại Trung Quốc đã tăng trưởng trong 4 năm qua, đạt 2,44 nghìn tỷ điếu vào năm 2023. Nhóm nghiên cứu dự báo con số này sẽ tiếp tục tăng lên 2,48 nghìn tỷ điếu vào năm 2028.
Euromonitor cho biết sự tăng trưởng này trùng khớp với việc ngày càng phổ biến các loại thuốc lá “mỏng”, thường được quảng cáo là “ít nhựa thuốc”, và các loại thuốc lá có hương vị khác nhau. Xu hướng này do China Tobacco dẫn dắt, trái ngược với sự suy giảm dài hạn của doanh số thuốc lá toàn cầu. Dữ liệu của Euromonitor cho thấy từ năm 2019 đến 2023, doanh số thuốc lá toàn cầu hàng năm đã giảm khoảng 2,7%, xuống còn 5,18 nghìn tỷ điếu.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Trung Quốc có hơn 300 triệu người hút thuốc, chiếm gần một phần ba tổng số người hút thuốc trên thế giới. Mặc dù Bắc Kinh đã cam kết giảm tỷ lệ hút thuốc, nhưng dường như điều này chưa ảnh hưởng đáng kể đến doanh số thuốc lá.
Cục Quản lý Độc quyền Thuốc lá Nhà nước (STMA), cơ quan giám sát hoạt động của China Tobacco, báo cáo rằng ngành công nghiệp thuốc lá Trung Quốc đạt doanh thu khoảng 1,5 nghìn tỷ nhân dân tệ (210 tỷ USD) trong năm tài chính 2023, tăng 4,3% so với năm trước. Ước tính China Tobacco chiếm 97% sản lượng và doanh số thuốc lá của cả nước. Trong khi đó, Philip Morris International, công ty thuốc lá lớn thứ hai thế giới, chỉ báo cáo doanh thu ròng 35,2 tỷ USD trong năm 2023.
Mâu thuẫn lợi ích và sự bành trướng toàn cầu
Các chuyên gia cho rằng một trong những yếu tố chính làm giảm việc sử dụng thuốc lá trên toàn cầu, đặc biệt ở các nước giàu, là Công ước Khung của WHO về Kiểm soát Thuốc lá. Gan Quan, phó chủ tịch cấp cao của bộ phận kiểm soát thuốc lá tại Vital Strategies, cho biết: “Chúng ta có xu hướng thấy ít tiến triển hơn ở các quốc gia nơi ngành công nghiệp có thể ảnh hưởng đến chính sách của chính phủ.”
Trong trường hợp của China Tobacco, chính sách công nghiệp và chính phủ trùng lặp trực tiếp. Công ty được thành lập năm 1982 với mục đích rõ ràng là đưa ngành công nghiệp này dưới sự quản lý tập trung. Theo ông Quan, STMA của Trung Quốc tham gia trực tiếp vào việc thiết lập chính sách kiểm soát thuốc lá trong nước. Do đó, China Tobacco vừa là một công ty, vừa là cơ quan quản lý thị trường thuốc lá Trung Quốc, tạo ra “mâu thuẫn lợi ích rõ ràng”. “China Tobacco đã lợi dụng vị thế nội bộ này và sử dụng ảnh hưởng của mình trong chính phủ để ngăn chặn việc áp dụng các chính sách kiểm soát thuốc lá,” ông nói thêm.
Đến năm 2014, “gã khổng lồ” này đã có hơn nửa triệu nhân viên và kiểm soát 33 cục giám sát thuốc lá cấp tỉnh, 57 doanh nghiệp thuốc lá và hơn 1.000 doanh nghiệp thương mại nhỏ khác. Theo Đại học Bath, công ty này ước tính đóng góp tới 12% vào nguồn thu thuế của Trung Quốc.
Niềm tin ở Trung Quốc rằng trồng thuốc lá là cần thiết cho nông dân và thuế thuốc lá là nguồn đóng góp quan trọng cho nền kinh tế quốc gia là một trong những rào cản đối với việc chính phủ ban hành các quy định chặt chẽ hơn, Judith Mackay, giám đốc của Asian Consultancy on Tobacco Control, nói với CNBC. Jennifer Fang, nhà nghiên cứu tại Viện Thái Bình Dương về mầm bệnh, đại dịch và xã hội, cho biết vị thế độc quyền của China Tobacco đã thúc đẩy tăng trưởng mạnh mẽ trong nước, cùng với dân số hút thuốc đông đảo và sự thiếu cạnh tranh từ các thương hiệu phương Tây.
Mặc dù các thương hiệu như Marlboro của Phillip Morris được bán tại Trung Quốc, nhưng đó là thông qua thỏa thuận cấp phép với China Tobacco. Do sự thống trị trong nước, China Tobacco gần như hoàn toàn tập trung vào thị trường Trung Quốc trong phần lớn lịch sử của mình. Vì lý do này, công ty đã không được chú ý đến trong các nghiên cứu kiểm soát thuốc lá, vốn tập trung vào các công ty thuốc lá xuyên quốc gia được coi là “Big Tobacco”, Fang cho biết.
Tuy nhiên, nghiên cứu của bà về China Tobacco từ năm 2016 đến 2020 cho thấy công ty đã mở rộng ra toàn cầu như thế nào theo sáng kiến “Vành đai và Con đường” của Bắc Kinh, khi phải đối mặt với khả năng thị trường bão hòa hơn và quy định thuốc lá nghiêm ngặt hơn trong nước. Tính đến năm 2019, China Tobacco đã mở rộng phạm vi toàn cầu sang 20 quốc gia, hoạt động thông qua 34 cơ sở ở nước ngoài, bao gồm văn phòng bán hàng, nhà máy sản xuất và các công ty thu mua thuốc lá chuyên dụng.
Xu hướng này dường như đã tiếp tục trong những năm gần đây dựa trên xuất khẩu của Trung Quốc. Xuất khẩu thuốc lá của Trung Quốc được báo cáo là đã tăng trưởng mạnh mẽ vào năm 2023 ở mức 9,173 tỷ USD, tăng 22,2% so với cùng kỳ năm ngoái.
Một phần quan trọng của việc mở rộng gần đây là công ty con China Tobacco International (HK), được niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán Hồng Kông vào tháng 6 năm 2019. Cổ phiếu của công ty đã tăng hơn 376% kể từ khi ra mắt tại Hồng Kông, theo tính toán dựa trên dữ liệu của LSEG. Nó đã tăng gần 160% trong năm nay.
Mackay của Asian Consultancy on Tobacco Control cho biết việc mở rộng cho thấy China Tobacco mong muốn theo bước chân của những gã khổng lồ thuốc lá quốc tế như Philip Morris International và British American Tobacco. “Mục tiêu cuối cùng là bán được nhiều thuốc lá hoặc sản phẩm nicotine hơn – đó là mục tiêu của mọi công ty thuốc lá,” bà nói. “Những tác động không thể nào khác ngoài sự nguy hại.”
Be the first to comment